Eigen-wijs in zorg

Een boek schrijf je nooit alleen. Toch niet als je in opdracht schrijft. En maar goed ook, want niets is zo fascinerend als in overleg met anderen een boek uit de grond stampen. Of liever: eerst zachtjes met de voeten over de grond schuifelen, voelen waar de materie zit, harder en steviger je voeten neerzetten naarmate je ‘pak’ krijgt op de inhoud, af en toe pas op de plaats maken voor wat reflectie, een stapje achteruit, opzij, even pauzeren, een sprong vooruit, mijlenver stevig doormarcheren, en uiteindelijk: dansen! Want het boek ligt er.

Het boek Eigen-wijs in zorg. Het pedagogische model van de Vleugels schrijven was zo’n voorbeeld van heerlijk teamwork. Het beschrijft de pedagogische visie en aanpak van de Vleugels, een zorg- en expertisecentrum voor mensen met een beperking. Na een korte voorstelling volgt een uiteenzetting van de belangrijkste methodische pijlers die de begeleiders, therapeuten en andere medewerkers van de Vleugels hanteren in de zorg voor hun cliënten: aandacht voor kwaliteit van leven, het sociaal-emotionele ontwikkelingsniveau en de emancipatie van de cliënt, basale grondhouding en stimulatie, multidisciplinair werken en ‘drienamiek’ – een gelijkwaardige communicatie tussen cliënt, netwerk en professionals. Vervolgens illustreert het boek hoe die aanpak wordt toegepast op diverse domeinen uit de dagelijkse praktijk: ontwikkelingsgericht werken, zinvolle dagbesteding, de zorg voor ouder wordende cliënten, nachtzorg en medische zorg, voeding, eet- en slikproblemen, seksualiteit en relatievorming, probleemgedrag en vrijheidsbeperkende maatregelen.

Samenwerken met het team van de Vleugels was een waar genoegen. Het was een intense duik in een voor mij nieuwe wereld, die via vele interviews met diverse medewerkers langzamerhand openging en waar ik gefascineerd naar stond te kijken. De betrokkenheid van het team van de Vleugels met de mensen aan wie ze elke dag warme zorg bieden, was hartverwarmend en inspirerend. De combinatie van hart, verstand en buik (of hoe ze dat laatste zelf noemen: ‘gezond boerenverstand’) in hun aanpak is iets dat me blijft fascineren omdat het zo werkbaar is. De open communicatie met de mensen met wie ik te maken had voor het schrijven van dit boek was een voorbeeld van hoe constructief en effectief communicatie kan zijn, ook in een team, als je de communicatie organiseert en tegelijk vrijheid geeft. Als ik via mail een vraag stelde aan iemand, wist ik: het antwoord zal niet noodzakelijk van dezelfde persoon komen, maar een antwoord komt er. To the point, constructief en allemaal gericht op hetzelfde doel: samen een goed boek maken. Zo moet dat zijn. Een boek in opdracht schrijf je nooit alleen, en gelukkig maar.

Merlijn en het sluiten van de poorten


Dit is met voorsprong het bijzonderste boek dat ik het afgelopen jaar mocht redigeren. En misschien al in mijn hele carrière.

Het gebeurt maar zelden dat ik zo zit te wikken en te wegen over een komma: zal ik hem weglaten of toch houden? Weg, weer terug, en nog een keer. Om dan te besluiten dat hij toch goed stond. Zo ging het vaak met dit boek. Ook met woorden, waarvan ik na wissen en weer plakken toch moest constateren dat ze precies goed stonden.

Enfin, het was een plezier om met dit boek in de weer te zijn. Maar ook niet altijd een onversneden plezier, want soms was het ook echt werken. En dan bedoel ik niet gewoon het tekstwerk, maar ook innerlijk transformatiewerk.

Want zo’n boek is het wel, dit. Het laat je niet onberoerd. Het is mij nog niet vaak overkomen dat ik midden in een redactie even een paar keer met de auteur moest overleggen om mezelf weer op te lappen omdat de inhoud zoveel losmaakte in mij. Zo’n boek is dit dus wel. Het leest niet als een pageturner – wel integendeel, je leest en proeft, laat bezinken, moet het een paar dagen aan de kant leggen en dan weer ter hand nemen om verder te doen waar je was gebleven. Om dan te constateren dat je niet meer dezelfde bent als waar je was gebleven toen je de laatste keer dit boek ter hand nam.

Want zo’n boek is het wel. Het kneedt je en transformeert je terwijl je leest.

Ik kan er eigenlijk weinig over vertellen, want het is vooral een boek dat je moet ervaren. Maar als je van elfen, draken en magiërs houdt, dan zit de kans er dik in dat Merlijn en het sluiten van de poorten je zal aanspreken. Het boek is van de hand van Veronika Reniers en is uitgegeven bij Het Oude Volk. Op de website van de uitgeverij kun je de eerste hoofdstukken inkijken, en als je dan verkocht bent, dan weet je het wel. Duik het boek in en laat je meevoeren. Je komt er aan het einde van je leeservaring gegarandeerd veranderd uit. Drakkar Ho!

Newtopia: de staat van de mensenrechten


In Mechelen is Newtopia van start gegaan, een tentoonstelling van hedendaagse kunst over het thema mensenrechten.

Op vier locaties in de stad zie je werk van meer dan 70 kunstenaars die zich over dit complexe thema buigen. Werk dat je doet nadenken, reflecteren, soms de neiging geeft om weg te lopen omdat het allemaal veel ingewikkelder is dan je zou willen, soms ook gefascineerd toekijken en dichterbij komen om meer te zien, in close-up alle details te bekijken.

Geen makkelijk onderwerp, maar boeiend en essentieel. Als westerling sta je er weinig bij stil hoeveel rechten je hebt, en is het moeilijk je de extremen voor te stellen van monddood gemaakt te worden of aan allerlei autoritaire instanties onderworpen te worden. De tentoonstelling zet je aan het denken en trekt je blik open naar alle hoeken van de wereld. Kritische kunst, boze kunst, provocerende kunst, maar ook best grappige en soms ontroerende kunst. Beelden waar je stil van wordt, beelden waar je ongemakkelijk van wordt.

Cartoon van Ali Ferzat

Geen angst echter dat het te heavy wordt… Doordat Newtopia op vier locaties plaatsvindt, heb je telkens een wandeling tussendoor om je hoofd wat te luchten en weer op adem te komen. En ondertussen ook van het mooie historische centrum van Mechelen te genieten.

Een aanrader is de catalogus, die interessante essays bevat over mensenrechten en vrije meningsuiting, een interview met Stéphane Hessel (een voorvechter van de mensenrechten van het eerste uur, die betrokken was bij de opstelling van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 1948 en die de afgelopen jaren in ruime kring bekend werd met zijn boek ‘Indignez-vous !’) en teksten van mensen die in het heetst van de mensenrechtenstrijd gezeten hebben, zoals onder meer Aung San Suu Kyi, Nobelprijswinnares voor de Vrede. Ook de deelnemende kunstenaars en hun werk worden op een beknopte & aantrekkelijke manier toegelicht.

Een uitgave van Ludion; samenstellers: Katerina Gregos (curator van Newtopia) & Elena Sorokina; grafisch ontwerp: BaseDesign; eindredactie Nederlandstalige editie: Mia Verstraete, tekstchirurg.

TRACK

Wie TRACK in Gent nog niet gezien heeft, heeft daar nog welgeteld twee weken voor. Allen daarheen, dus!

TRACK is een tentoonstelling van het S.M.A.K. die artistieke sporen trekt in de stad Gent. De tentoonstelling ligt in de lijn van eerdere grote stadstentoonstellingen, nl. Chambres d’Amis in 1986 en Over the Edges in 2000, waar Jan Hoet voor tekende. Net als toen gaat het om kunst in het stadsweefsel, maar TRACK is zeker geen replica van die eerdere tentoonstellingen – ze geeft een eigentijdse invulling aan wat kunst in de openbare ruimte vandaag betekent.

Ahmet Ögüt, The Castle of Vooruit

Voor TRACK gaan 41 kunstenaars uit binnen- en buitenland in dialoog met de stad. Ze hebben grondig kennisgemaakt met Gent, hebben zich verdiept in de sfeer en de eigenheid van de stad en geven daar met nieuw werk een artistiek weerwoord op. Het tentoonstellingsparcours gaat bewust ruimer dan het historische stadscentrum en zoekt ook de wijken op waar de doorsnee bezoeker normaal niet komt.


Bij de tentoonstelling verscheen een lijvige en zeer lezenswaardige catalogus. Curatoren Philippe Van Cauteren en Mirjam Varadinis lichten er in een interview met Chris Dercon het concept en de filosofie van TRACK toe. Het boek bevat essays van Boris Groys en Claire Bishop die respectievelijk ingaan op aspecten van cultuurtoerisme en de collaboratieve wending in de kunst, een tekst van Stefan Hertmans over ’thuis zijn’, en uitvoerige toelichting in tekst & beeld bij de deelnemende kunstenaars en hun werken.

Een uitgave van Roma Publications. Mia Verstraete, tekstchirurg werkte mee aan de vertalingen (Engels-Nederlands en Duits-Nederlands).

Kamarama

Nog tot 1 augustus loopt in Brugge Kamarama, een internationaal kunstproject met als curator Kamagurka.

In de Garemijnzaal toont Kamagurka werk van kunstenaars die hem inspireren. Een boeiende en eigenzinnige collectie van werken die verrassen en beroeren. Bij deze tentoonstelling hoort een mooie catalogus, die is verschenen bij Stichting Kunstboek. Mia Verstraete, tekstchirurg werkte mee aan de eindredactie.

In het Arentshuis is werk van Kamagurka zelf te zien. In de afgelopen maanden werkte hij daar ook samen met bevriende kunstenaars. Het resultaat van die ateliers zie je eveneens in het Arentshuis.

Verder vind je in de stad een aantal ‘accidentalistische’ portretten: gezichten die aan Kamagurka’s verbeelding zijn ontsproten, maar waarvan hij hoopt/meent dat er ook wel echte mensen rondlopen die erop lijken. Wie zich (of iemand anders) in een van de portretten herkent, mag zich melden.

Wie Kamagurka enkel als cartoonist kent, moet zeker eens langsgaan in de Garemijnzaal en in het Arentshuis, om ook zijn artistieke inspiratiebronnen en zijn eigen werk als schilder te ontdekken. De tijd vliegt snel, augustus loert al om de hoek, dus koop snel een kaartje en ga erheen nu het nog kan.

X – een boek over 10 jaar Concertgebouw Brugge

Concertgebouw Brugge vierde in februari zijn tiende verjaardag. Het feestgedruis van de verjaardagsweek is ondertussen al wat geluwd, maar in de boekhandel ligt nog steeds een mooi verjaardagsboek.

‘X’ blikt terug in woord en beeld op het ontstaan en het eerste decennium van het Concertgebouw. Vanaf het allereerste begin, toen het allemaal nog een verre droom leek, over het ontwerp en de bouw – een architecturaal feit dat veel stof deed opwaaien en internationaal hoog scoorde – tot de eerste tien jaar van de werking, waarin Concertgebouw Brugge erkenning verwierf in binnen- en buitenland.

Het boek bevat een overzicht van de ontstaansgeschiedenis, de huidige werking en belangrijke sleutelmomenten uit de afgelopen tien jaar; essays over muziek, dans, actuele kunst en de architectuur van het Concertgebouw; getuigenissen van mensen die nauw bij het huis betrokken zijn; gedichten en een reeks foto’s die de eigenheid van het gebouw in beeld brengen.

Teksten van Geert Van der Speeten, Tom Eelen, Lieve Dierckx, Marianne Van Kerkhoven, Iwan Strauven, Annelies Vantyghem, Peter Verhelst, Katrien Van Eeckhoutte, Jeroen Vanacker, Mia Verstraete en Laurens De Keyzer; foto’s van Filip Dujardin en David Samyn.
Studio Jurgen Maelfeyt tekende voor de vormgeving en de eindredactie was in handen van de tekstchirurg.

Wie dit mooie feestboek graag wil kopen: je vindt het in de boekhandel, bij Concertgebouw Brugge of online bij uitgeverij Lannoo.

Tot altijd – het boek

Tot altijd, het boek bij de film van Nic Balthazar, ligt sinds kort in de boekhandel.
De film gaat over Mario Verstraete, die in 2002 als eerste in België officieel gebruikmaakte van de nieuwe wet over euthanasie. Zowel politiek als persoonlijk, als MS-patiënt, had hij zich sterk ingezet voor die wetgeving.
Het boek gaat dieper in op de persoon en de familie van Mario, vertelt hoe de film tot stand kwam en schetst de wetgeving en het ruimere debat over euthanasie. Het bevat ook stills en dialoogfragmenten uit de film.

Nic Balthazar vertelt hoe hij Mario persoonlijk leerde kennen en hoe hij tot het maken van deze film kwam. Hij reflecteert over dood en leven, en over onze onmacht en onwennigheid om bewust met het einde om te gaan. Bespiegelingen die net als de film onder de huid kruipen en die de man achter het filmpersonage tonen, maar ook het thema breder uitvergroten tot waar het elk van ons raakt.

Marijke Libert volgde destijds Mario Verstraete en zijn familie in een reeks interviews voor De Morgen. In dit boek zijn een aantal van die interviewfragmenten opnieuw opgenomen. Ze worden aangevuld met fragmenten uit nieuwe gesprekken die ze nu, tien jaar later, met de ouders van Mario had. Uit deze interviews komt een beeld naar voren van iemand die heel bewust met zijn levenseinde omging en een familie die hem op een ongelooflijk warme en sterke manier ondersteunde in zijn keuze.

Mia Verstraete (ondergetekende) ging praten met zeven experten die thuis zijn op het terrein van levenseinde, euthanasie, palliatieve zorg en stervensbegeleiding: Johan Bilsen, Marc Cosyns, Marc Desmet, Wim Distelmans, Manu Keirse, Rik Torfs en Etienne Vermeersch.

Aan de hand van hun deskundige commentaar en opinies worden de wetgeving en het debat over euthanasie in mensentaal uitgelegd. Wat staat er in de wet over euthanasie en andere medische beslissingen over het levenseinde? Hoe kwam die wetgeving tot stand? Wat is de relatie tussen palliatieve zorg en euthanasie? Hoe vaak komt euthanasie voor? Kun je vooraf bepalen dat je je leven wilt laten beëindigen als je bijvoorbeeld diep dement wordt of aan een andere zware ziekte lijdt?

Ook een aantal ethische kwesties komen aan bod, bv. sociale druk op zieke ouderen, zelfbeschikking vs. solidariteit en impact op de omgeving, katholieke en vrijzinnige perspectieven op euthanasie,… De experten zijn het niet altijd met elkaar eens; hun visies staan soms naast elkaar, soms lijnrecht tegenover elkaar, maar juist daardoor geven ze een boeiende blik op het geheel.

Wie door de fim ‘Tot altijd’ geraakt was en meer wil weten over de persoon Mario Verstraete en zijn keuze, wie wil meekijken over de schouder van de regisseur en zien hoe hij tot deze knappe film kwam, en wie graag meer wil weten over hoe dat nu eigenlijk zit met euthanasie en keuzes rond het levenseinde in ons land: dit boek is voor jou.

P.S. Voor wie de film nog niet gezien heeft: doe dat eerst en vooral, en neem een paar zakdoeken mee. Heel ontroerend, maar wees gerust: er valt ook veel te lachen.

P.P.S. Voor wie het zich afvroeg: ik ben geen familie van Mario, enkel toevallig een naamgenoot.